عبارت است از سيستم حجيم، دوار و بستهاي در فضا با فشار كم همراه با بادهاي شديدي كه در جهت مخالف عقربههاي ساعت در نيمكره شمالي و درجهت عقربههاي ساعت در نيمكره جنوبي ايجاد ميشود. به سيستم فوق در اقيانوس هند و اقيانوس آرام جنوبي گردباد، در آتلانتيك غربي و اقيانوس آرام شرقي گردباد و طوفان و در اقيانوس آرام غربي طوفانهاي سخت اطلاق ميشود.
اين توده گرد و غبار قيفي شكلي كه با سرعت بيش از 100 كيلومتر به دور خود ميچرخد و از قاعده ابر، صاعقه تا روي زمين كشيده ميشود، اكثراً در فصل بهار تا پاييز در مناطق گرمسير و كويري اتفاق ميافتد،گردباد به سرعت از سمتي به سمت ديگر در حركت است و در مسير حركت خود بسياري از اشياء را منهدم ميكند و باعث ايجاد خرابي ساختمانهاي ضعيف، از جاكندن درختان و از بين رفتن مزارع در مسير خود ميشود.
سرعت گردباد در چرخش به دور خود بسيار بالاست و در حركت طولي به ظاهر آرام است ولي قدرت مخرب آن اين پديده را در مرز يكي از سوانح در آورده است.
چون گردبادها غير قابل پيشبينيترني انواع طوفانها ميباشند، زمان بين اولين هشدار در مورد گردباد و رسيدن آن ممكن است بسيار كوتاه باشد. گاهي اوقات تغييرات اوضاع جوي به قدري سريع رخ ميدهد كه امكان هشدار در مورد گردبار وجودندارد. اين كه شما و خانوادهتان باكاهش خطرات در منزل، آموختن نشانههاي شناسايي نزديك شدن يك گردباد، يادگرفتن سيستم اعلام خطر اضطراري درمحلهتان و دانستن اين گه چگونه خود را به بهترين پناهگاه موجود برسانيد و آماده مقابله با يك وضعيت اضطراي شويد، بسيار حايز اهميت ميباشد.
نشانه هاي زير ممكن است به معني نزديك شدن يك گردباد باشند:
1. آسمان تيره يا سبزرنگ
2. ابر بزرگ، تيره و كم ارتفاع
3. رگبار شديد
4. غرش بلند شبيه صداي قطار باري
اگر به هر يك از اين شرايط هواي پيبرديد، فورا پوشش مناسب به تن كرده، و به راديو و تلويزيون محلي يا راديو هواشناسي كه در مورد وضع هوا برنامه پخش مينمايد گوش فرا دهيد.
8. در صورت مشاهده يك ابر قيفي شكل در حوالي محل اقامتتان، فورا پناه بگيريد. اما، اگر گردباري را در دور دستها تشخيص داديد، پيش از اين كه پناه بگيريد، با گزارش آن به اتاق خبر ايستگاه راديو و تلويزيون محلي، ديگران را نيز از خطر گردباد آگاه نماييد. با احتياط و عاقلانه رفتار نماييد. اگر فكر ميكنيد كه ممكن است در خطر باشيد، بلافاصله در جستجوي پناه برآييد.
9. هنگام وقوع گردباد، خانواده شما ممكن است هر جايي باشند، خانه، محل كار، مدرسه يا در خودرو، با اعضاي خانواده در مورد بهترين محل براي پناه گرفتن از گردباد و چگونگي محافظت از خود در برابر اشياي پرنده و اجسام در حال سقوط صحبت نماييد. كليد جان سالم به در بردن از گردباد و كاهش خطر آسيبهاي احتمالي، در طراحي، آماده بودن و تمرين كارهايي كه شما و افراد خانوادهتان به هنگام بروز گردباد بايد انجام دهيد، ميباشد. بيشتر موارد مرگ و آسيب ديدگي در طي يك گردباد ناشي از اجسام سبك و سرگردان است. اگرچه ناحيه كاملا امن در هنگام وقوع گردباد وجود ندارد، برخي مكانها نسبت به سايرين از امنيت بيشتري برخوردار ميباشند.
10. مكاني را در خانه انتخاب كنيد تا اعضاي خانواده در صورتي كه گردباد بروز نمايد، در آن جمع شوند. يك قانون اصلي اين است : از پنجرهها اجتناب نماييد چون كنده شدن پنجره ميتواند سبب آسيب رساندن يا مرگ شخص شود.
امنترين مكان خانه، قسمت مركزي زيرزمين ميباشد. در صورتي كه زيرزمين نداريد، به يك اتاق مركزي، بدون پنجره در پايينغترني طبقه برويد. اين مكان ميتواند يك راهرو مركزي، حمام يا توالت باشد. براي حفاظت بيشتر، زير يك شي محكم مثل يك ميز سنگين يا يك ميز كارپناه بگيريد. در صورت امكان بدن خود را با يك پتو، كيسه خواب يا تشك پوشانده، سرتان را با هر چيز در دسترس حتي دستهايتان بپوشانيد. دقت نماييد كه بالاي قسمتي كه در آن پناه گرفتهايد، اشياء سنگين نظير يخچال وجود نداشته باشد. در صورتي كه گردباد به خانه شما صدمه وارد آورد، آن اشياء سنگين ممكن است بر روي شما بيافتند.
11. در طي گردباد در خانه متحرك باقي نمانيد. خانههاي متحرك بر اثر وزش بادهاي شديد ممكن است واژگون شوند. حتي خانههاي متحركي كه داراي يك سيستم اتصال به زمين هستند نميتوانند در مقابل نيروي گردباد مقاومت نمايند.
اگر در يك خانه متحرك زندگي ميكنيد، به يك ساختمان مجاور كه ترجيحا زير زمين داشته باشد برويد. اگر در مجاورت شما هيچ پناهگاهي وجود ندارد، در نزديكترين جوي، شيار يا آبگذار موجود دراز كشيده، سرتان را با دستهايتان بپوشانيد. اگر در ناحيه گردباد خيز زندگي ميكنيد، ساكنين خانه متحركتان را تشويق نماييد تا پناهگاهي براي حفاظت در مقابل گردباد بسازند.
12. نامطلوبترين مكان در هنگام گردباد، يك وسيله نقليه موتوري است. خودروها، اتوبوسها و ماشينهاي باري به راحتي توسط گردباد به اطراف پرتاب ميشوند. هرگز سعي نكنيد با خودرو از گردباد جلو بزنيد. اگرگردبادي را ديديد، وسيله نقليه خود را متوقف نموده از آن خارج شويد. هرگز زير وسيله نقليهتان نرويد.
13. اگر در هنگام ايجاد گردباد، در هواي آزاد قرار داريد و حفاظت به حد كفايت در دسترس نميباشد:
1. از نواحي پر درخت پرهيز نماييد. 2. از وسايل نقليه اجتناب نماييد. 3. در يك جوي، آبراهه يا نقطه كم ارتفاع از زمين دراز بكشيد. 4. سرتان را با چيزي يا با بازوهايتان حفاظت نماييد.
14.يك ساختمان وسيع مثل يك مركز خريد، يك تالار نمايش يا يك سالن ورزشي بخصوص خطرناك ميباشد، چون معمولاً سقف آنها منحصرا توسط ديوارهاي خارجي نگهداري ميشود. بيشتر چنين ساختمانهايي وقتي گردباد به آنها برخورد نمايد، نميتوانند در برابر فشار فوقالعاده مقاومت نمايند و خيلي راحت فرو ميريزند. اگر در هنگام گردباد در چنين ساختماني هستيد، از پنجرهها دور شويد. به پايينترين سطح ساختمان، در صورت امكان به زير زمين، رفته و از پنجرهها پرهيز نماييد.
15.اگر براي رفتن به يك حفاظ يا پناهگاه يا يك قسمت پايينتر در ساختمان وقت نداريد، سعي كنيد كه زير يك چارچوب درب يا در مقابل چيزي كه شما را از اجسام درحال سقوط محافظت نموده يا مسير آنها را منحرف نمايد، قرار بگيريد. به عنوان مثال، در يك فروشگاه چند طبقه، درمقابل قفسهها سنگين و محكم پناه بگيريد. در يك تالار نمايش، به زير صندليها برويد. حفاظت از سرتان فراموش نشود.
16. در ادارات، مدارس، بيمارستانها يا هر ساختماني كه گروه زيادي از مردم در يك ناحيه كوچك تجمع مينمايند، توجه زيادتري لازم است. ديوارهاي خارجي اين بناها اغلب پنجرههاي بزرگي دارند.
اگر شما در يكي از اين ساختمانها هستيد: 1. از پنجرهها و دربهاي شيشهاي فاصله بگيريد. 2. به داخليترين (مركزيترين) قسمت ساختمان در پايينترين طبقه برويد. 3. از آسانسورها (بالابرها) استفاده نكنيد چون ممكن است برق قطع شود و شما در آن گير بيافتيد. 4. سرتان را حفظ نموده تا آنجا كه ممكن است به جمع كردن بدنتان خود را كوچك نماييد تا احتمال اصابت اجسام به شما به حداقل برسد.
17. اگر شما براي رسيدن به پناهگاه به كمك نياز داشته باشيد، برنامهريزي بيشتري بخصوص در هنگم نزديك شدن طوفان ميباشد.
18. اگر شما از صندلي چرخدار استفاده ميكنيد، از پنجرهها فاصله گرفته و به يك اتاق مركزي (دروني) در خانه برويد. در صورت امكان زير يك ميز محكم پناه بگيريد. سر خود را با هر چيزي كه در دسترستان است، حتي با دستهايتان بپوشانيد. اگر شما قادر به حركت از تخت خواب يا صندلي نيستيد و كسي براي كمك در دسترس نميباشد، يا پوشاندن بدنتان با پتو و بالشها خود را از اصابت اجسام در حال سقوط حفظ نماييد.
19. اگر خارج از ساختمان هستيد و يك گردباد به شما نزديك ميشود، به درون يك جوي يا شيار موجود در روز زمين برويد. در صورت امكان، دراز كشيده و سر خود را با بازوهايتان بپوشانيد.
20. اقدامات مهمي كه بايد در افزايش برنامهريزي خانه انجام شود:
چند دقيقه وقت صرف نماييد تا با خانوادهيتان يك برنامهريزي براي مواقع اضطراري برخورد با گردباد، انجام دهيد. طرحي از محل زندگيتان رسم نماييد يا در مورد محل و چگونگي دنبال حفاظ گشتن در هنگام خروج از هر اتاق گفتگو نماييد.
راه دومي براي خروجي از هر اتاق يا ناحيه نشان دهيد. اگر به تجهيزات خاصي مثل نردبان و طنابي نياز داريد، محل قرار گرفتن آن را علامگذاري كنيد. در صورتي كه سيستم هشدار مجهز به آژير در منطقه شما وجود دارد، اطمينان كسب نماييد كه همه افراد معني آژير سيستم هشدار را ميفهمند.
محل جعبه كمكهاي اوليه و كپسول آتشنشاني را علامتگذاري و مشخص نماييد. محل قرار گرفتن كليدها يا شير فلكههاي تأسيسات را مشخص نماييد تا در زماني اضطراري در صورتي كه وقت داشتيد، آنها را قطع نماييد. كمكهاي اوليه پايهاي و اساسي، طريقه استفاده از كپسول آتشنشاني، و چگونگي و زمان قطع جريان آب، گاز و الكتريسيته در خانهيتان را به اعضاي خانواده خود آموزش دهيد. سياست خروج اضطراري كودكان از مدرسه را بياموزيد.
مطمئن شويد كه فرزندانتان ميدانند كه : گردباد چيست؟ احتمال وقوع و اعلا. وقع گردباد چه موقع ميباشد؟ در كدام ناحيه و منطقه زندگي ميكنند؟ (اخطارها و هشدارها در منطقه يا ناحيه اعلام ميشود).
توجه به اقدامات اضافي براي اشخاص نيازهاي اختصاصي را ميطلبد در اين حالت نيازها، محدوديتها، تواناييها و داروهاي مخصوصتان را روي كاغذي يادداشت نماييد. اين فهرست را هميشه همراه خود نگه داريد. كسي را در نزديكان (همسر، هم اتاقي، دوست، همسايه، خويشاوند يا همكار) پيدا كنيد كه موافقت نمايد در هنگام وضع اضطراري به شما كمك كند. يك رونوشت از فهرستتان را به او بدهيد. احتمال دارد، بخواهيد يك كليد اضافي براي خانهيتان تهيه كنيد، يا نشاني براي پيداكردن يك كليد به او بدهيد. از طريق هر وسيلههاي كه در اختيار داريد، در مورد شرايط جوي اطلاعات كسب نماييد، مانند گزارشهاي راديويي يا خطوط تلفني اعلام وضع هوا.
براي اطمينان از اين كه اعضاي خانواده، اطلاعات در زمينه ايمني درباره گردباد را به خاطر ميآورند، تمريناتي برايشان ترتيب داده و از ايشان بخصوص در مورد چگونگي شناخت اوضاع جوي خطرناك و چگونگي پناه گرفتن پرسش نماييد.
كولاك و بوران
ورزش بادهاي سرد با سرعتي حدود 60-50 كيلومتر در ساعت توأم با ريزش برف و كاهش درجه حرارت به كمتر از 12 درجه زير صفر از حوادثي است كه در اكثر جادهها و نواحي كوهستاني شمال كشور به وقوع ميپيوندند و خسارات جانبي و مالي فراواني ببار ميآورد. سرماي غير معمول ممكن است سبب يخ بستن زمين تا عميق قابل ملاحظهاي شود كه بر اثر آن لولههاي آب و فاضلاب ممكن است ترك بردارند. بسته شدن مجاري آبگيري و آب انبارهاي روباز و يا مخزنهاي آب و صافيها امكان دارد اشكالاتي در عمليات پيش آورد. مشكلات عمده ديگر سرما، گرم نگه داشتن كافي درون خانهها و استفاده از تأسيساتي است كه در هواي آزاد قرار دارند.
اقدامات قبل از كولاك
1. در خانه لباس گرم داشته باشيد.
2. از عدم وجود درز در بين شيشههاي پنجرهها و دربها مطمئن شويد.
3. با توجه به فصل، هميشه بخاري قابل حمل در دسترس داشته باشيد.
4. هميشه چراغ قوه و يا روشنايي سيار در دسترس باشد.
نكات ايمني هنگام وقوع كولاك
1. هنگام وقوع كولاك در مكان امن و مطمئن بمانيد. فقط در صورت لزوم اقدامات اضطراري را انجام دهيد.
2. هنگم كولاك و بوران تا حد ممكن از رانندگي در نواحي كوهستاني پرهيز كنيد.
3. در صورت ضرورت مسافرت در شرايط نامساعد جوي، زمان خروج و مقصد مسافرت را به اطرافيان اعلام كنيد.
4. در صورت ضرورت مسافرت از وسايل و تجهيزات ايمني استافده كنيد.
5. مراقب سقوط درختان، تيركها و دكلهاي برق باشيد.
6. در صورتي كه وسيله نقليه خراب شد پس از تماس با مراكز امدادي تا رسيدن كمكهاي امدادي لازم در داخل اتومبيل بمانيد تا از خطر سرمازدگي و عوارض ناشي از آن و جمله حيوانات درنده در امان باشيد.
7. افراد آسيب ديده را در پتو و لباس گرم پيچيده و ضمن مراقبت از نقاط آسيب ديده بدن با دقت مصدوم را به محل امن منتقل كنيد.
-19-1- بعد از بروز كولاك
1. آرامش خود را حفظ كنيد.
2. به گزارشات اداره هواشناسي از طريق راديو و تلويزيون و يا بلندگوهاي عمومي توجه فرماييد.
3. در چنين شرايطي پيادهروي و رانندگي فوقالعاده خطرناك است (شاخهها، درختان و پايههاي برق ممكن است سقوط كنند).
4. اگر درخانه هستيد سريعا به برپايي بخاري و يا اجاقهاي صحرايي اقدام نماييد. (ممكن است راههاي ارتباطي قطع و تأمين سوخت مشكل شود، بايد در مصرف سوخت صرفهجويي نماييد).
5. مقداري مواد غذايي و همچنين آب نگهداري كنيد.
6. وسيله روشنايي تعبيه كنيد (چراغ قوه، شمع و …)
7. مواد لازم را متناسب با موقعيت آماده كنيد.
8. فقط در صورت ضرورت و يا فوريت با اتومبيل رانندگي كنيد (زنجير چرخ، لاستيك اضافه و يخشكن همراه داشته باشيد).
9. در رانندگي فقط جادههاي اصلي و مهم را انتخاب كنيد. ساعت حركت ورود خود را به يكي از دوستان اعلام كنيد.
10. مخزن سوخت ماشينتان پر باشد، در صورتي كه اتومبيلتان خراب شد تا رسيدن كمك در داخل اتومبيل بمانيد.
11. از فعاليتهاي سنگين (برف پاروكردن، هل دادن و …) اجتناب كنيد.
12. قبل از خروج از منزل درصورت امكان آدرس مقصد، و زمان حركت خود را به يكي از بستگان اطلاع دهيد.
