زمین لرزه

زلزله چیست ؟

زلزله لغتي است كه بسياري از مردم را به هراس مي‎افكند. براي بعضي ديگر عنوان مطلبي مورد بحث است. براساس تحقيقات دانشمندان و سوابق تاريخي، زمين شناسان و زلزله ‎شناسان اينك به ما مي‎گويند بسياري از نقاط در سراسر دنيا در معرض خطر يك زمين لرزه زيانبار هستند. امكان پيشگيري از زلزله وجود ندارد. اما به هر حال شما قادريد شانس سلامتي و بقاي خود را به وسيله آگاهي و آمادگي بالا ببريد. اگر كسي به درستي آماده نباشد زلزله بعدي ممكن است لطمه‎هاي افزونتري به بار آورد.

    زمين لرزه تكان خوردن قشر زمين است. اين تكان يا در نتيجه انفجار در اعماق زمين است (انفجاري) يا در نتيجه فعاليت آتشفشان‎ها و يا بالاخره در اثر لغزش لايه‎هاي مختلف زمين روي يكديگر در طول گسل‎ها، ايجاد مي‎شود.

   تعداد زلزله‎هايي كه سالانه رخ مي‎دهند به يك ميليون مي‎رسد اما از اين ميان فقط معدودي از آنها اثرات مخرب وسيعي بر جاي مي‎گذارند. بعضي اوقات انرژي آزاد شده در زلزله‎هاي بزرگ برابر است با انرژي حاصل از انفجار 180 ميليون پوند T.N.T است به عبارت ديگر قدرت تخريبي اين زمين لرزه‎ها 10000 برابر قدرت نخستين بمب اتمي است كه ايالات متحده در  جنگ جهاني دوم در ژاپن منفجر كرد.

    در جهان چند منطقه بزرگي وجود دارند كه دستخوش زلزله‎هاي فراوان هستند و آنها را كمربند زلزله مي‎خوانند. عمده‎ترين آنها كمربند اقيانوس كبير (آرام) است كه آمريكاي جنوبي و شمالي ژاپن، فيليپين، زلاندنو را شامل مي‎شود.

   كمربند دوم از حوالي آلپ در اروپا آغاز مي‎شود و پس از گذشتن از يونان، ايتاليا، تركيه، ايران، افغانستان، پاكستان به جنوب شرقي آسيا مي‎رسد و در آخر به كمربند اقيانوس كبير متصل مي‎گردد.

    از لحاظ زمين ‎شناسي، دو صفحه آسيا از شمال و عربستان از جنوب به صفحه ايران فشار وارد مي‎كنند. اين فشار به حدي است كه به گفته كارشناسان‌، ديگر نمي‎توان به آن صفحه ايران اطلاق كرد. ايران از نظر زمين‎شناسي صفحه‎ اي خرد شده است كه شكستگي‎هاي فراواني به شكل گسل‎هاي كوچك و بزرگ روي آن ايجاد شده است و به همين دليل در وضعيت بسيار ناپايداري به سر مي‎برد. از سوي ديگر كانون زلزله در ايران در عمق كمي از سطح زمين قرار دارد و انرژي قابل ملاحظه‎اي به سطح زمين مي‎رسد و در بسياري از نواحي مدت زمان بين زلزله‎ها يا دوره بازگشت آنها طولاني است و لذا زلزله‎هاي بسيار شديد رخ مي‎دهد.

 محل وقوع زلزله

نمي‎توان قاطعانه اظهار داشت كه زلزله چه زماني رخ مي‎دهد. ولي مي‎توان گفت كه احتمالاً در كجا رخ خواهد داد. چون زلزله اصولاً در مناطق معيني از جهان كه پلاتهاي زمين با يكديگر برخورد مي‎كنند، رخ مي‎دهد.

 اثرات ناشي از زلزله :

زمين لرزه علاوه بر تخريب ساختمان‎ها و اماكن ممكن است سبب بهمن، ريزش كوه، شكاف در سطح زمين و بالا آمدن و فرو رفتن زمين، حركت گل و لاي، سد مسير رودخانه، امواج مدي شديد و آتش‎‎سوزي شود. آن دسته از صدمات و خطراتي كه در زمين لرزه مستقيماً به امور بهسازي محيط مربوط مي‎شوند عبارتند از شكستگي،‌ جابجايي و پيچيدگي لوله‎هاي آب و فاضلاب، صدمه به ساختمان‎ها و تأسيسات آب، فاضلاب و تلمبه خانه‎ها، شكستگي سدها و مخزن‎هاي آب كه منجر به نشت يا ‌آلودگي آب مي‎شود؛ جمع شدن اشغال، ساختمان‎هاي فرو ريخته و ايجاد اشكال در خارج كردن اجساد و لاشه حيوانات از داخل ويراني‎ها و دفن آنها؛ شكستگي مخزن فضولات و چاه‎هاي فاضلاب،‌ آلودگي‎ آب چاه‎ها وقتي كه جدار محافظ چاه ترك بردارد. پيامدهاي غيرمستقيم اين حوادث، فقر و بي‎پناهي و بسياري از مشكلات و ناهنجاري‎هاي اجتماعي از خسارت‎هاي جاني و مالي بلافاصله آن سنگين‎تر،‌گسترده‎تر و دلخراش‎تر است.

    تخريب ساختمان‎ها در اثر زمين‎ لرزه غالباً موجب مرگ و مير فراوان (در حدود 10% جمعيت) و مجروح شدن شمار زيادي از ساكنين منطقه مي‎گردد،‌ اين امر به دو عامل مهم بستگي دارد، عامل نخست در باره نوع ساختمان‎ها است، بناهايي كه از خشت و گل و سنگ‎هاي خشك و خالي حتي در يك طبقه ساخته شده‎اند به شدت ناپايدار بوده و فروريختن آنها موجب مرگ و مير و جراحات فراوان مي‎گردد.

   ثابت گرديده كه ساختمان‎هاي سبك‎تر به ويژه بناهايي چوبي در معرض خطرات كمتري قرار دارند براي نمونه بررسي زلزله‎ سال 1976 گواتمالا نشان داد كه از تعداد 1577 نفر ساكنين يك روستا كه همگي در ساختمان‎هاي خشك و گلي زندگي مي‎كرده‎اند تنها 78 نفر مجروح و مابقي از بين رفته‎اند، در حالي كه كليه ساكنين مجاور كه در بناهاي چوبي زندگي مي‎نموده‎اند زنده مانده‎اند.

   نكته دنوم زمان وقوع زمين لرزه مي‎باشد ك در كاهش مرگ و مير و بروز جراحات حايز اهميت زيادي است، طبق بررسي‎هاي انجام شده درصد افرادي كه كشته شده‎اند و يا مجروح گرديده‎اند در مناطق پرجمعيت زيادتر مي‎باشد، تخمين زده مي‎شود كه نسبت مرگ و مير افراد به مجروحان پس از لرزش‎هاي اوليه تقريباً به ميزان 1 به 3 مي‎باشد، تفاوت‎هاي زيادي در نواحي آسيب‎ ديده وجود دارد، گاهي مرگ و مير تا حدود 85% در شهرهاي مجاور مركز زلزله گزارش گرديده، براي نمونه زلزله سپتامبر 1973 طبس گلشن در ايران مي‎باشد كه تعداد 11000 نفر از ساكنان 13000 نفري شهر را از بين برد، نسبت مرگ و مير به مجروحان به نسبت فاصله مركز زلزله از شهر كاهش مي‎يابد، برخي گروه‎هاي سني، در معرض مخاطره بيشتري مي‎باشند، گروه‎هاي ميان سال درمقايسه با كودكان و سالمندان كه كمتر قادر به حفاظت از خود مي‎باشند، در مخاطره كمتري قرار دارند حوادث ثانوني كه ممكن است پس از زمين لرزه رخ دهند، موجب افزايش مصدومان و در نتيجه افزايش نياز به اقدامات پزشكي مي‎گردند، از نظر تاريخي بزرگترين مخاطره پس از وقوع زلزله، خطر آتش‎سوزي است، هرچند در سال‎هاي اخير موجب بروز آسيب‎هاي كمتري گرديده است.

   يكي ديگر از كاستي‎ها و ضعف‎هاي مهم شهرهاي ما در مقابل بلاياي طبيعي، مشكل ساخت و سازهاست. در ساخت و سازهاي شهري دو مشكل اساسي وجود دارد يكي استفاده از مصالح غيراستاندارد و ديگري عدم اجراي مناسب. در صورتي كه ما ضرورت مقاوم‎سازي خانه‎ها و ديگر بناهاي مورد نيازمان را به درستي دريابيم و خانه‎هاي سست بنياد و كم دوام نسازيم و به مردم كم درآمد نفروشيم، زلزله همچون بسياري از رخدادهاي طبيعي، بدون خسارت و بدون قرباني گرفتن خواهد بود به شرط آنكه در پي موقعيت اجتماعي كه هستين، وظيفه اخلاقي و انساني خود را در برخورد بااين مسئله مهم و حياتي كه جان انسان‎ها به آن بستگي دارد بدانيم و دريابيم و اين وظيفه اخلاقي و انساني به ويژه باري سنگين بر  دوسش معماران و مهندسين و به فروشندگان و نيز مسئولان و دست‎اندركاران امور شهري و ساختماني است، هر چند براي آنها اين وظيفه و مسئوليت مي‎بايست جنبه‎هاي اجتماعي، حقوقي و قضايي خدشه‎ناپذير نيز بيابد؛ به حدي كه هيچ سازنده‎اي، هيچ مسئولي و ناظر ساختماني نتواند به خود جرآت دهد كه در ساختن يك بنا و نظارت دقيق و اصولي بر احداث آن اهمال و كوتاهي كند. از سوي ديگر متأسفانه در كشور ما نظام كنترلي ساخت و ساز به صورت دقيق وجود ندارد. ولي با تدوين ضوابط فني مقاوم‎سازي بناها در برابر خطر زلزله و به كاربردن اين ضوابط مي‎توان دامنه خسارت‎ها را بسيار محدود كرد اما واقعيت مهم اين است كه اولاً ضوابط مقرر فقط در مورد تأسيسات و ساختمان‎هاي در دست اجرا يا آتي قابل اعمال است و در بناهاي موجود تقريباً هيچ اقدامي مؤثر نيست. همچنين هميشه نمي‎توان از رعايت دقيق ضوابط اطمينان يافت زيرا در عمل بسياري از مقررات و اقدامات به ويژه اگر مستلزم صرف هزينه قابل توجه باشد با مسامه و اهمال‎كاري به انجام مي‎رسد. در حالي كه تفاوت ساختمان‎هاي مقاوم در مقابل زلزله و ساختمان‎هايي كه ايمن نيستند، تنها بني 10 تا 20 درصد افزايش هزينه است،‌ با وجود اين بيش از 80 درصد ساختمان‎هاي شهرهاي ما حتي ساختمان‎هاي دولتي در مقابل بلايايي مانند زلزله مقاوم نيستند. با افزايش ايمني ساختمان‎ها، عمر متوسط آنها را نيز مي‎توان افزايش داد، در  حالي كه تصور مي‎شود توجه به ايمني سازه‎ها تحمل هزينه‎هاي اضافي است.

   در صورت وقوع زلزله در تهران، شمار كشته‎شدگان ناشي از آتش‎سوزي براثر گاز، بيش از تعداد كساني خواهد بود كه بر اثر آوار جان خود را از دست مي‎دهند. كارشناسان پيش‎بيني كرده‎اند در صورت وقوع زلزله در تهران، آمار كشته‎شدگان حدود يك ميليون و 200 هزار نفر خواهد بود كه به دليلي پيش‎بيني مسايل سيستم گازرساني شهري، شمار زيادي از كساني كه در زير آوار قرار خواهند گرفت، فقط به دليل آتش‎سوزي ناشي از نشت گاز جان خواهند سپرد.

   ميليونها نفر از مردم جهان در زمان وقوع زلزله از بين مي‎روند. شايد تاكنون كشور چين بيشترين صدمه را از وقوع زلزله ديده باشد. مي‎گويند در سال 1556 ميلادي زلزله‎اي در چين رخ داد كه 830000 نفر از جمعيت آن را نابود ساخت، زلزله ديگري در سال 1976 ميلادي در آن كشور روي داد كه 242000 نفر كشته در پي داشت.

  انواع زلزله

1.  زلزله‎هاي زمين‎ ساختي (تكنونيكي)90 درصد زلزله‎ها را تشكيل مي‎دهد و شايع‎ترين نوع زمين لرزه است كه ناشي از تكان يا جابجايي قسمت‎هاي مختلف قشر زمين مي‎باشد.

2.    زلزله‎هايي كه با آتشفشان در ارتباط هستند (7% از 10%)

3.    زلزله‎هايي كه با ريزش فضاهاي خالي زمين همراه مي‎باشد. (3% از 10%) مثل ريزش غارهاي زير زميني).

   هر  چقدر عمق زلزله زياد باشد شعال آن نيز زياد خواهد بود. چنانچه كم باشد (به عنوان مثال در عمق 5 كيلومتري) تنها محدوده كوچكي در سطح زمين تخريب پيدا مي‎كند. يعني اگر دو زلزله يا بزرگي يكسان را در نظر بگيريم مثلاً يكي 5 كيلومتري و ديگري 50 كيلومتري از سطح زمين، در اين صورت زلزله با عمق كم قسمت كوچكي از سطح زمين را تخريب خواهد كرد. در حالي كه زلزله با عميق زياد در سطح بسيار وسيعي تأثير مي‎گذارد. ولي به علت اين كه در اين نوع زلزله (عميق زياد) انرژي پخش مي‎شود شدت تخريب آن پايين مي‎آيد.

   پس از اين كه زلزله در مركز زمين زلزله ايجاد شد لرزش آن به صورت امواجي به اطراف منتشر مي‎گردد كه مي‎توان در آن دو نوع موج اصلي و موج فرعي ديگر را تشخيص داد. سرعت اين امواج حدود 7 تا 12 كيلومتر در ثانيه است و براساس ويرانگرترين امواجي كه از چند نوع موج حاصل از يك زلزله ايجاد مي‎شوند،‌ در سطح زمين حادث مي‎گردد و قادر خواهد بود خانه‎ها و بناها را خراب كند. زمين‎ لرزه همچنين امواج «بدنه» توليد مي‎كند كه از منبع اصلي مركز زلزله مي‎ياد و با شتابي سريعتر از امواج سطحي از طريق خود زمين مي‎گذرد. يك نوع از امواج بدنه امواج «كمپرسيونال» است كه مانند عبور امواج صدا در هوا از طريق زمين عبور مي‎كند. نوع ديگر موج «متقاطع» يا موج «مطلق» است كه با حركت نوساني از طريق زمين جامد عبور مي‎كند.

   تقريباً 90% زلزله‎ها علت زمين ساختي (تكنونيكي) دارند و علت آن از حركت صفحات زمين (پليت تكنونيك) يعني اعمال فشار از لايه‎اي به لايه‎اي ديگر از زمين، كه موجب تراكم انرژي پتانسيل شده تاحدي كه منجر به شكستن قطعه بزرگي از سنگ‎هاي پيوسته و رهايي انرژي مي‎شود. ليتوسفر (پوسته خارجي زمين) تقريباً از 12 قطعه بزرگ زمين تشكيل شده است كه برروي لايه زيرين (طبقه نازك جبه بالايي استوتسفر) شناور است.

   اغلب زمين لرزه‎ها در امتداد گسل‎هاي فعال رخ مي‎دهند. از اين‎رو شناسايي گسل‌‎هاي فعال و نقشه‎برداري از آنها «مناطق لرزه خيز» يا به عبارتي محل‎هاي وقوع زمين لرزه‎هاي احتمالي را مشخص مي‎كند. گردآوري اطلاعات در مورد زمين لرزه‎هاي گذشته يك منطقه و پياده‎كردن آنها به روي نقشه، مناطق خطر را هر چه بهتر مشخص مي‎سازد.

   بررسيهاي آماري فراواني رخداد زمين لرزه‎ها در يك منطقه احتمال «دوره بازگشت» زمين لرزه با يك بزرگي مشخص را به دست مي‎دهد. به همين دليل جداولي جهت بررسي زمين لرزه‎هاي ايران و جهان تنظيم گشته است.

   به عنوان مثال، اگر دوره بازگشت زمين لرزه‎هاي 7 ريشتري يك منطقه صدسال باشد، به اين معني است كه در هر قرن يك زمين لرزه با بزرگي 7 درجه درمقياس ريشتر ممكن است در آن منطقه اتفاق بيافتد. به اين ترتيب هر چه از زمان وقوع زمين لرزه مخرب قبلي منطقه بگذرد، احتمال وقوع زمين لرزه مخرب بعدي بيشتر مي‎شود. از آغاز قرن هجدهم تاكنون بيش از سه ميليارد نفر جان خود را در زمين لرزه‎ها از دست داده‎اند.

  بررسي آماري زمين لرزه‎هاي ايران

برخي از شهرهاي بزرگ كشور ما در مجاورت گسل‎هاي فعال ساخته شده‎اند و متأسفانه هر چند مدت يك بار در بخشي از ايران زمين‎ لرزه‎اي مخرب، خسارت‎هاي جبران‎ناپذيري به بار مي‎آورد. بررسي‎هاي اخيري كه در مورد لرزه خيزي و دوره‎هاي بازگشت زمين لرزه‎هاي ايران صورت گرفته، نتايج تكان دهنده‎اي را به همراه داشته است. به اين ترتيب كه شهرهايي مثل تهران، تبريز، نيشابور، قزوين، كاشان، مشهد و شيراز كه درمناطقي با خطر نسبي بالا واقع شده‎اند و زمين‎ لرزه‎هاي ويران كننده‎اي در آنها به ثبت رسيده است، مدت طولاني است كه فعاليت لرزه خيزي مهمي نداشته‎اند.

   بررسي‎هاي آماري، دوره بازگشت زمين لرزه‎هاي ويرانگر تهران را در حدود 150 سال به دست مي‎دهد. در شهر تهران بخش قابل توجهي از جمعيت كشور و اكثريت امكانات اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و سياسي متمركز شده است. وقوع يك زمين لرزه به بزرگي زمين لرزه سال 1357 طبس در تهران ويراني بسيار و زيان‎هاي مالي و جاني فراواني برجاي خواهند گذاشت. جدول 2 از سال 1990 – 1988 مهم‎ترين زلزله‎هاي جهان را به ترتيب از بيشترين تا كمترين تلفات را نشان مي‎دهد.

   طي 90 سال گذشته در ايران به طور متوسط در هر 10 سال يك زلزله به بزرگي 6 درجه در مقياس ريشتر يا بالاتر رخ داده و در همين مدت تعداد 10 زلزله به قدرت بيش از 7 درجه در مقياس ريشتر اتفاق افتاده است. 97 درصد زيستگاه‎ها در ايران در معرض تهديد زلزله هستند و فقط 3 درصد از مراكز زيستي، خطر نسبي كمتري دارند. جدول 4 زلزله‎هاي بزرگ ايران و پيرامون آن در قرن بيستم را نشان مي‎دهد.

   مهم‎ترين پيش‎بيني زلزله، در چين در ايالات منچوري، در فوريه 1975 بود كه 24 ساعت قبل از وقوع زلزله به مردم اطلاع دادند و مردم خانه‎ها را ترك كردند. ضمناً شعاع عمل زمين لرزه در جدول 3 نشان داده شده است.

 شعال عمل زمين‎ لرزه (18)

شدت در مقياس ريشترشعال احساس خطر (Km2)
9/4-450
9/5-5110
9/6-6200
9/7-7400
7/8-8800

 مهم‎ترين علايم وقوع زلزله

1- آب زيرزميني

ظاهراً درست قبل از وقوع يك زمين لرزه، جريان چشمه‎هها و چاه‎ها تغيير مي‎كند.

2- افزايش تنش

هرچه به زمان وقوع گسيختگي و ايجاد زمين لرزه نزديكتر مي‎شويم، ميزان تنش انباشته شده در سنگهاي سطحي، مخصوصاً بخش‎هاي نزديك به گسل فعال، بيشتر مي‎شود. اين تغييرات را مي‎توان توسط دستگاه‎هايي به نام تنش سنج اندازه‎گيري كرد.

3- امواج راديويي

در چند مورد كه آنتن‎هاي خاصي به اين منظور طراحي و نصب شده بود، پيش از وقوع زمين لرزه امواج راديويي غير مغمول و غيرقابل توضيحي را دريافت كرده‎اند.

   برخي روش‎هاي ديرينه لرزه‎شناسي جهت تعيين سن و شدت نسبي برخي از زمين لرزه‎هاي قديمي وجود دارد. يكي از مهم‎ترين مراحل انجام بررسي‎هاي لرزه‎شناسي، تعيين سن رخدادهاي زمين لرزه قديمي است، زيرا با داشتن سن‎هاي قديمي اعتماد از بررسي‎ها، مي‎توان ارزيابي بهتر و مطلوب‎تري از خطر زمين لرزه در يك ناحيه داشت. جهت تعيين سن لرزه‎هاي قديمي‎ از روش‎هاي تعيين سن نسبي و تعيين سن مطلق استفاده مي‎شود.

4- بررسي آسيب‎ديدگي درختان كهن سال بر اثر زمين لرزه‎هاي قديمي

گاهي بر اثر زمين لرزه در مناطقي كه شدت لرزه زياد است درختان آسيب‎هاي جدي مي‎بينند و شاخ و برگ و يا ريشه‎هاي آن قطع مي‎گردد. بر اثر اين رويداد ميزان جذب مواد غذايي و نور خورشيد توسط گياهان كاهش يافته و رشد گياهان دچار اختلال مي‎گردد و در طول چند سال پس از رخداد زلزله حلقه‎هاي سال شمار درخت در مقطع عرضي باريك‎تر ديده مي‎شوند بنابراين در صورت زنده بودن درخت تا امروز مي‎توان زمان وقوع زلزله را مشخص نمود،‌ البته بايد توجه داشت كه خشكسالي و يا فعاليت‎هاي آتشفشاني نيز مي‎تواند چنين اشكالي را پديد آورندند كه به دقت بايد از هم تميز داده شود.

5- استفاده از ساختارهاي كارستي در تعيين زمين لرزه‎هاي قديمي

استالاگنيت‎ها و استالاگميت‎ها كه از فراوان‎ترين ساختارهاي كارستي هستند مي‎توانند در شناسايي و تعيين سن لرزه‎هاي قديمي منطقه كمك شاياني نمايند.

   يك ساختار استالاگتيني همواره دقيقاً در زير يك ساختار استالاگميتي قرار دارد و در صورت رسم محور فرضي رشد آنها مشاهده مي‎كنيم كه محور رشد هر دو نسبت به لايه‎هاي آهكي و صورت قايم بوده و فاقد هر گونه ناپيوستگي است. در صورتي كه منطقه فعاليت‎ تكنونيكي داشته باشد، به دليل جابجايي ناشي از گسل‎ها، محور رشد لايه‎هاي متوالي، ديگر در يك راستا نبوده و ناپيوستگي‎هايي در آن مشاهده مي‎شود. همچنين در اثر شديد بودن لرزه، گاهي استالاكتيت‎ها مي‎شكنند و پس از آن به طريق ديگري رشد مي‎كنند. بنابراين مشاهده جابجايي درمقطع اين ساختارها بيانگر يك زمين لرزه بوده كه توسط روش كرين 14 مي‎توان زمان وقوع زلزله را تعيين كرد.

6- استفاده از خطوط ساحلي فرسايش يافته

بر اثر وقوع زلزله در مناطق حاشيه‌‎اي درياها و اقيانوس‎ها، تراس‎هاي ساحلي ايجاد مي‎گردد كه نسبت به ساحلي فعلي در ارتفاع بالاتري قرار دارند. تعداد اين تراس‎‎ها مي‎تواند نشانگر تعداد رخدادهاي لرزه‎اي باشد.

   از آنجا كه عامل تغييرات آب و هوايي نيز مي‎توانند در ايجاد تراس‎هاي مرتفع دريايي مؤثر باشند در زمان بررسي اين تراس‎ها بايد در شناسايي عامل ايجاد كننده دقت فراوان نمود.

7- گاز رادون

به نظر مي‎رسد كه سنگ‎ها قبل از گسيختگي اصلي كمي منبسط مي‎شوند. اين تورم ناشي از ايجاد درزها و شكستگي‎هاي بسيار ريز و فراوان در سنگ است. در نتيجه اين عمل سرعت امواج در سنگ كم شده ولي قابليت رساناي الكتريكي و قابليت نفوذ آن بيشتر مي‎شود. بر اثر انبساط سنگ، گاز رادون محبوس در كاني‎هاي داراي اورانيوم آزاد مي‎شود. و به اين ترتيب مقدار آن در آب چشمه‎ها افزايش مي‎يابد.

8- مغناطيس زمين

برخي از مؤلفين گزارش‎هايي در مورد تغييرات قابل اندازه‎گيري در ميدان‎هاي مغناطيسي زمين انتشار داده‎اند.

9- رسانايي الكتريكي

در موارد، تغييرات قابل اندازه‎گيري در رسانايي الكتريكي سنگ‎ها، قبل از وقوع زلزله اصلي تعداد آنها كم مي‎شود.

10- تنجش

جابجايي‎هاي اوليه در امتداد گسل‎ها و تغييرات و بالا آمدن سطح زمين از نشانه‎هاي ديگري است كه در مورد وقوع زمين لرزه هشدار مي‎دهد. دستگاه‎هاي انحراف سنج قادرند اين گونه تغيير شكل‎ها را به طور مداوم اندازه‎گيري كنند. با دانستن سرعت تنجش و مقاومت‎ نهايي سنگ مي‎توان زمان گسيختگي را حدس زد.

  تعداد زمين لرزه‎ها

تعداد رخداد زمين لرزه‎هاي كوچك به تدريج زياد شده و درست قبل از وقوع زلزله اصلي تعداد آنها كم مي‎شود.

  واكنش حيوانات

قبل از وقوع زمين لرزه برخي از حيوانات، ‌از جمله سگ‎ها و اسب‎ها، حالتي ملتهب و ناآرام از خود نشان مي‎دهند.

  عوامل خاص در بروز سوانح ناشي از زلزله

–       احداث اماكن مسكوني در محل هاي نادرست مخصوصاً بر روي گسل‎ها.

–       زمين مستعد لرزش.

–       كيفيت طراحي ساختمان، مصالح و يا شيوه‎هاي به كار رفته در ساختمان.

–       جاده‎ها و مسيرهاي راه‎آهن.

–       دكل‎هاي برق و نيروهاي تلگراف و تلفن.

–       خطوط آبرساني و گازرساني.

–       سدها و آب‎بندها.

–       مخازن مواد سوختي.

  درجات شدت زلزله

امروزه با پيشرفت دانش زلزله سنج‎ها وقوع زلزله، وسعت منطقه، جهت و شدت زلزله را اطلاع مي‎دهند. شدت زلزه براساس تقسيم‎بندي‎هاي تحقيقات زلزله‎شناسي به صورت ذيل مي‎باشد.

  1.         احساس نمي‎شود.

  2.         شادي بعضي‎ها آن را احساس كنند (با دستگاه زلزله سنج قابل تشخيص است).

  3.         بيشتر مردم متوجه آن مي‎شوند.

  4.         فقط كساني كه داخل ساختمان هستند آن را حس مي‎كنند.

  5.         به وسيله كساني كه در محوطه آزاد بيرون ساختمان باشند حس مي‎شود.

  6.          تمامي افراد به وقوع آن پي مي‎برند، همه چيز نوسان پيدا مي‎كند،‌ حتي گچ ديوارها ترك يا شكاف     برمي‎دارد و اجسام سقوط مي‎كنند.

  7.         آن قدر شديد است كه نمي‎توان در ايستادن تعادل خود را حفظ نمود.

  8.         ايستادن صدمات عمده وارد مي‎سازد.

  9.         ديوارها شكافته مي‎شوند و به ساختمان‎هاي كم مقاومت زياد خسارت وارد مي‎شود.

  10.      زمين ترك برمي‎دارد و بعضي از ساختمان‎ها فرو مي‎ريزد.

  11.      زمين زياد شكافته مي‎شود و كوه‎ها و كناره رودخانه ريزش مي‎كند.

  12.      ريل‎ها خم و پل‎ها و قسمت اعظم خانه‎ها ويران مي‎شوند.

  13.      زمين‎ زير و رو با خاك يكسان مي‎شود.

  زلزله

كشور ما – ايران – كه روي كمربند لرزه خيز فعال آلپ – هيماليا قرار گرفته است. از مناطق لرزه‎خيز دنيا محسوب مي‎شود. تجربه‎هاي بين‎المللي نشان مي‎دهند كه علاوه بر رعايت اصول صحيح شهرسازي و ساختمان‎سازي در مناطق لرزه‎خيز، مي‎توان با يادگيري و رعايت نكات ايمني، آسيب‎هاي ناشي از زلزله را تاحد زياد كاهش داد. و اين نظريه حاكي از آن است كه در خلال يك دوره آرام براي زمين كه چند دهه يا چند قرن مي‎تواند باشد، اين تصور و احساس براي انسان تبديل به تيقين مي‎شود كه زلزله در اينجا اتفاق نمي‎افتد اين قدر تأكيد و احتياط لزومي ندارد و زلزله مسئله مهمي نيست چنانچه در بم شايد چنين تصور مي‎شد اين شيوه تفكر نه تنها در طبس و رودبار وجود داشته بلكه قبلاً در توكيو و سان فرانسيسكو، اسكوپيه و لانگ بيج و آقادير نيز چنين مي‎انديشيده‎اند و گو يا اكنون براي مردم تهران، تبريز، نيشابور و … نيز اين فكر و احساس و خيال جا افتاده است بنابراين بايد در هر زمان و هر مكان آمادگي كامل در مقابل بحران‎هاي متعدد داشته باشيم.

 اقدامات قبل از وقوع زلزله

1.       اجراي دستورالعمل‎ها‎ي نحوه قطع جريان آب، برق، گاز و ساير امكانات خدماتي در منزل:

الف) گاز: معمولاً شير اصلي گاز، روي لوله ورود و پس از كنتور نصب مي‎شود و دسته آن به رنگ قرمز يا نارنجي است. در صورتي كه از گاز شهري استفاده مي‎كنيد چگونگي باز و بسته كردن شيرهاي آن (شير اصلي كنتور، اجاق گاز، آبگرمكن، بخاري ديواري، شومينه، چراغ‎هاي ديواري‎گازي و …) را ياد گرفته و به ديگر اعضاي بالغ خانواده آموزش دهيد. آموزش دهيد. فراموش نكنيد كه در زمان وقوع زلزله تا وقتي كه از نشست گاز مطمئن نشديد احتياجي به بستن آنها نيست.

ب) برق : در صورتي كه در مجتمع‎هاي آپارتماني زندگي مي‎كنيد؛ محل فيوز برق خانه خود را به نام خود مشخص كنيد.

ج) آب: شير فلكه اصلي ورود آب به منزل جنب كنتور قرار دارد.

2.      مكاني را انتخاب كنيد كه همه اعضاي خانواده، بعد از وقوع زمين‎ لرزه در آنجا جمع شوند.

3.      يك يا چند نقطه امن را در هر اتاق انتخاب كنيد تا در مواقع ضروري بتوانيد به آن نقاط پناه ببريد.

4.      نقاط امن محل كار و سكونت خود را در روي نقشه‎اي مشخص كنيد و آن را در اختيار نزديكان خود قرار دهيد.

5.      تمرين‎اي دوره‎اي نجات از خطر زمين لرزه را كه در مدارس و از طريق رسانه‎ها آموزش داده مي‎شود، انجام دهيد و اين برنامه را هر چند وقت يك بار تكرار كنيد.

6.       دوره كمك‎هاي اوليه به ويژه آموزش احياي قلبي و ريوي را از طريق هلال‎احمر شهر خود و يا ساير مراجع مربوطه، بياموزيد.

7.      از استحكام و مقاومت ساختمان‎هاي قديمي در برابر زمين لرزه مطمئن شويد.

8.      در ساختن بناهاي جديد، اول و مقررات ايمني و مقاومت ساختمان در برابر زلزله را به دقت رعايت كنيد. مقاوم بودن محل سكونت در برابر زلزله از مهم‎ترين اصول آمادگي و پيشگيري خطرات ناشي از وقوع زلزله است. لذا به منظور پايدار بودن سرمايه‎گذاري‎تان موارد زير توصيه مي‎گردد.

الف) هنگام ساخت خانه، كليه ضوابط مهندسي و آيين‎نامه‎هاي ساختماني را رعايت نموده و از مهندس نظر خواستار طراحي ساختمان مقاوم و نظارت دقيق بر اجراي آن باشيد.

ب) چنان‎ چه قصد خريد خانه داريد، با مهندس متخص در مورد ميزان استحكام و مطابق با آيين‎نامه ساخته شده است يا خير، مشورت كنيد.

پ) اگر محل سكونت شما مطابق آيين‎نامه ساخته نشده است، حتي‎الامكان سعي كنيد با مهندس متخصص مشورت نموده و نسبت به تقويت ساختمان محل سكونت اقدام نماييد.

ت) به خاطر داشته باشيد كه انتخاب محل مناسب (دور بودن از سنگ‎هاي فعال و زمين‎هاي شيب‎دار) طراحي ساختمان، كيفيت مصالح، ساخت و اجراي ساختمان از مهم‎ترين اصول مقاوم‎سازي ساختمان در برابر زلزله هستند.

ث) قبل از هر گونه تغيير ظاهري در داخل ساختمان، حذف و جابجايي اعضايي نظير ديوار، ستون در و پنجره‎ها ضروري است با مهندس متخص مشورت كنيد.

   در اين زمينه از روش‎هاي بسيار ساده در مهندسي سازه‎ها مانند استفاده از مصالح سبك يا تصحيح اتصالات در ساختمان‎ها و … نام مي‎برد و وجود چنين نكات ساده و ريز اما دقيقي را توجه به ايمني ناشي از دقت علم‎هاي مديريتي مي‎داند. ضمناً مكان‎يابي غلط ساخت و سازها در شهرها، خسارات ناشي از بلايايي همچون سيل را افزايش مي‎دهد.

   در مطالعات مربوط به ساختمان در شهرها بايد سه برخورد متفاوت داشت:

دسته اول : ساختمان‎ها و سيستم‎هاي سازه‎اي كه از قبل وجود داشته‎‎اند. مناسب‎ترين راهكار در مورد اين قبيل ساختمان‎ها مقاوم‎سازي آنها است اغلب در صورت عدم رعايت نكات ايمني چنين ساختمان‎هايي از سوي شهرداري جريمه مي‎شوند. اين روش مشكلي را حل نمي‎كند. مقاوم‎سازي همه اين قبيل ساختمان‎ها بايد قوياًً دنبال شود.

دسته دوم : ساخت و سازهاي در حال اجرا هستند. ترسيم يك نظام كنترلي مناسب و اعمال آن بهترين شيوه ايمن‎سازي اين بناهاست.

دسته سوم : ساخت و سازهايي هستند كه در برنامه آينده وجود دارد. وظيفه ما در قبال آنها انجام مطالعات اساسي درجهت مقاوم‎سازي در مقابل بلاياي طبيعي بخصوص زلزله است.

   از سوي ديگر برخي از كارشناسان بر نقش بيمه به عنوان راهكار مناسب براي پيش‎بيني خطر و ارزيابي ميزان آسيب‎پذيري مراكز و سازه‎ها تأكيد شده است. اگر فرهنگ بيمه در جامعه‎اي جا بيافتد و گسترش پيا كند، مي‎تواند درمقابله با سوانح طبيعي نقش مؤثري داشته باشد. شركت‎هاي بيمه در پي كسب سود از فعاليت‎هاي خود هستند و لذا خود مي‎توانند علاوه بر امداد، پي‎گير اقدامات مربوط به پيشگيري نيز باشند.

9.      محل خواب شما نبايد در كنار پنجره، زير لوستر، تابلو، آينه و ساير اشياي شكننده و آويزان باشد.

10.  راهروها و خروجي‎هاي منزل را بررسي كنيد و وسايلي را كه ممكن است بعد از وقوع زلزله سد راه شوند از آن مكان‎ها دور كنيد.

11.  وسايل سنگيني را كه هنگام وقوع زلزله ممكن است سقوط كنند، از جمله كتاب‎ها، گلدان‎هاي آويز و لوسترها، در محل خود محكم ببنديد.

12.  اشياي بزرگ و سنگين را در قفسه‎هاي پايين قرار داده و قفسه‎ها را محكم به ديوار متصل كنيد.

13.  اشيايي را كه در قسمت خارجي ساختمان قرار دارند، مانند كولرها، گلدان‎هاي پشت پنجره و ظروف مواد غذايي، درجاي مناسبي قرار دهيد و يا در جاي خود مستحكم كنيد.

14.  شيرواني وكلاهك دودكش‎هاي بخاري را كه در زمان وقوع زلزله ممكن است سقوط كنند، بازرسي كنيد.

15.  ذخيره آب و غذا (ترجيحاً به صورت كنسرو) به اندازه مصرف سه روز آماده كنيد. در صورتي كه اين ذخاير به صورت كنسرو نباشد، بايد هر دو هفته يكبار آنها را تجديد كرد تا فاسد نشوند.

16.   كيف امداد و نجات را همواره درمنزل آماده داشته باشيد.

17.  مواد شيميايي سمي و خطرآفرين را در ظرف پلاستيكي مطمئن و در پايين‎ترين قسمت گنجه‎ها قرار دهيد.

18.  براي جلوگيري از حوادث ناشي از بروز حادثه، حتماً يك كپسول آتش‎نشاني در منزل داشته باشيد و حتي‎الامكان نزديك درهاي خروجي قرار دهيد. همچنين نحوه استفاده از آن را بياموزيد و به كليه اعضا آموزش دهيد.

19.  نزديك‎ترين محل‎هاي امدادرساني مانند جمعيت هلا‎ل‎احمر، راهداري، درمانگاهها، آتش‎نشاني و قرارگاه‎هاي نيروي‎انتظامي را، كه در هنگام حادثه مي‎توانند به شما كمك كنند، شناسايي كنيد.

20.  از يك مهندس طراح ساختمان جهت بررسي ساختمان دعوت به عمل آوريد و درباره چگونگي راه‎هاي مرابت از خانه با او مشورت كنيد.

21.  مواد سوختني، آتش‎زا مواد شيميايي را از ساختمن خارج كرده و در فضاي باز به دور از در خروجي ساختمان و يا اتومبيل گذاشته و آنها را در مكان خود محكم كنيد.

22.  دستگاههاي صوتي و تصويري و كامپيوتر را بر روي ميزهاي لبه‎دار قرار دهيد يا به قفسه‎هاي مربوطه محكم كنيد.

23.  قلاب‎هاي اشياء آويزان مانند چراغ‎هاي سقفي و گلدان‎هاي آويزان را از نوع محكم انتخاب نماييد.

24.  تختخاب‎ها را در كنار پنجره‎ها، درهاي شيشه‎اي و يا كنار قفسه‎هاي بلند قرار نداده و ننشينيد.

25.  راه‎هاي خروجي را از موانعي مثل كارتن، ظروف و … تخليه نماييد.

  اقدامات هنگام زلزله

1.         با خونسردي و انديشه اقدامات لازم را آغاز نماييد و ديگران را به آرامش دعوت كنيد.

2.     اگر در ساختمان‎هاي بلند هستيد به محل امن در داخل آپارتمان پناه ببريد (معمولا در ساختمان‎هاي بلند شرايط ايمني‎سازي در مقابل زلزله رعايت مي‎گردد)

3.     اگر در ساختمان‎هاي يك يا دو طبقه هستيد سعي كنيد خود و ديگران با سرعت از ساختمان خارج شده و به فضاي باز برويد (اگر نمي‎توانيد به محل امني درخانه پناه ببريد)

4.         موقع خروج از ساختمان روي سر خود را با دست و يا جسمي مانند تخته بپوشايند.

5.         جريان آب و برق و گاز را در اولين فرصت قطع كنيد.

6.         اجاق و هر گونه آتش را خاموش كنيد.

7.         اگر در شب زلزله‎ روي داد، براي روشنايي از كبريت و يا شمع استفاده نكنيد. (از چراغ قوه‎اي كه قبلا آماده كرده‎ايد استفاده كنيد)

8.         حريق احتمالي را در اسرع وقت خاموش نموده و از توسعه آن جلوگيري كنيد.

9.         از هل دادن و دويدن به هر طرف خودداري نماييد.

10.     اگر در آزمايشگاه‎ها و مكان‎هاي مشابه هستيد تا حد امكان از مواد شيميايي دور شويد.

11.      در صورتي كه روي ويلچر قرار داريد، همان جا بمانيد و آن را قفل كنيد.

12.     به خاطر داشته باشيد كه خاتمه زلزله رفع كامل خطر نمي‎باشد، بايستي براي پس لرزه‎ها آمادگي داشته باشيد.

13.   اگر در منزل، مدرسه، اداره و … هستيد سعي كنيد به زير يك ميز يا نيمكت پناه ببريد. بايد خود را از اشيايي كه به زمين سقوط مي‎كنند در امان نگه داريد. به همين دليل بايد از هر گونه حركت سريع به خارج پرهيز كنيد. در بيرون ساختمان‎ها ريزش شيشه‎هاي خرد شده بسيار خطرناك است.

14.   آتش مي‎تواند در زماني كوتاه توسعه يابد، بخصوص در شهرهايي كه چوب در ساختمان‎ها به مقدار زياد به كار رفته است (مواظف آتش آبگرمكن، اجاق، روشنايي گاز‎سوز و … باشيد)

15.     حداقل يك درب يا پنجره بزرگ را باز كينيد تا در تله‎‎گير نيافتيد، از آسانسور استفاده نكنيد. (قطع برق باعث از كار افتادن آسانسور مي‎شود)

16.     وان حمام را پر از آب كنيد (اگر ممكن است در طرف بزرگ ديگر آب جمع‎آوري كنيد.)

17.   اگر به هنگام زلزله در بيرون ساختمان هستيد، اولين كاري كه بايد انجام دهيد اين است كه سر خود را درمقابل اشياء درحال سقوط محافظت كنيد (براي اين منظور از كتاب، كيف‎دستي يا امثال آن مي‎توانيد استفاده نماييد)

18.     از ساختمان‎ها و كابل‎هاي برق دوري كنيد.

19.     از پله‎ها بالا و پايين نرويد تا لرزش‎ها پايان پذيرد، نرده‎ها را محكم بگيريد و بنشينيد.

20.     از عبور در كوچه‎هاي تنگ و باريك خودداري كنيد و در طول ساختمان‎ها نيز ندويد.

21.     از ايستادن در ساحل رودخانه‎ها (بخاطر امواج) و كناركوهها (به خاطر ريزش سنگ) با لبه صخره‎ها پرهيز كنيد (زيرا خطر ريزش زياد مي‎باشد).

22.     اگر درون قطار نشسته‎ايد در جاي خود بدور از شيشه‎هاي بزرگ نشسته، سر ود را محافظت نموده و از تردد بي‎مورد در راهروها خودداري نماييد.

23.     از آسانسور استفاده نكنيد و از اشياي بلند و سنگين و حفاظت نشده، فاصله بگيريد.

24.     براي دريافت آخرين اطلاعات و راهنمايي‎هاي لازم به راديو گوش دهيد.

25.     از تلفن جز در موارد ضروري استفاده نكنيد. خطوط تلفن بايد براي تماس‎هاي ضروري آزاد باشد. تا اتمام كامل زلزله در جاي خود بمانيد.

26.     يك كپسول آتش‎نشاني مناسب در منزل داشته باشيد و در مورد نحوه استفاده از آن، آموزش ببينيد و حتي‎الامكان آن را در آشپزخانه قرار دهيد.

27.     از ديوارههاي سنگ‎كاري شده، بخاري ديواري و شيشه‎هاي بزرگ فاصله بگيريد.

28.     مراقبت خيابان‎هاي داراي شكستگي‎، شكاف‎هاي زمين، آتش‎سوزي و تركيدگي لوله‎هاي آب باشيد، تا هنگام گريز از خدمات صدمه نبينيد.

29.     اگر در آشپزخانه هستيد از يخچال، چرا‎غ‎كار، ماشين لباسشويي و قفسه‎هاي بالاي سرتان فاصله بگيريد.

30.     چنانچه در درون ساختماني هستيد مواظف افتادن آجرها، لوسترها، قفسه‎هاي كتاب و ساير وسايلي كه ممكن است بلغزند و يا واژگون شوند باشيد.

31.   از پنجره‎ها و آينه‎ها فاصله بگيريد. در صورت احساس خطر به زير ميز، تختخواب، ميان چهارچوب‎هاي محكم در و يا گوشه‎اي دور از پنجره‎ها پناه ببريد، به ديگران توصيه نماييد از شما پيروي كنند.

32.     معمولا بهتر سات كه به طرف ساختمان ندويد (امكان وجود شكستگي در ساختمان و ريزش آن وجود دارد).

33.     به طرف راه‎هاي خروجي هجوم نبريد زيرا ممكن است پلكان‎ها شكسته و يامسدود شده باشند.

34.   اگر در فروشگاه، سينما يا ساختمان‎هاي پر ازدحام هستيد، از هجوم به سمت درهاي خروجي خودداري نماييد. سعي كنيد از ويترين‎ها، قفسه‎ها و ساير اشياي سنگين فاصله بگيريد.

35.   اگر در يك سالن اجتماعات، سينما و يا زمين ورزشي هستيد در جاي خود بمانيد و با دست‎هايتان از سر خود محافظت كنيد. قبل از اتمام لرزه‎ها سعي نكنيد از آن محل خارج شويد.

36.     در منزل مكاني را برگزينيد كه در صورت فروريختن ساختمان بتوانيد در آنجا پناه بگيريد.

37.     پياده محل خود را ترك كنيد.

38.     به طرف خيابان‎ها ندويد، در صورت امكان خود را به فضايي باز و دور از تمامي خطرات مثل پارك برسانيد.

39.   چنانچه خارج از ساختمان هستيد از نزديك شدن به ساختمان‎هاي بلند، ديوارها، تيرهاي چراغ برق يا سيم‎هاي برق، در ساختمان و ديگر اشيايي كه ممكن است فرو بريزد اجتناب كنيد.

40.     هنگام وقوع زلزله سعي نكنيد از اشياء گرانقيمت و شخصي خود محافظت كنيد، بيشتر به فكر نجات جان خود باشيد.

41.     اگر در راهرو هستيد به ديوار چسيده درجايي از راهرو خود را پناه دهيد.

42.     اگر به هنگام زلزله درون يك اتومبيل قرار داشته باشيد، به محل امن هدايت نماييد.

43.   ممكن است ريزش زمين اتومبيل شما را به يك جهت هدايت كند. به نظرتان مي‎رسد كه لاستيك‎هاي اتومبيل صاف بوده و بر سطح جاده استوارنباشد.

44.   تدريجا و آهسته اتومبيل را به سمت راست جاده هدايت كنيد تا سمت چپ خيابان براي عبور خودروهاي امدادي باز باشد، در مكان امن يا فضايي باز توقف نماييد. موتور اتومبيل را خاموش كنيد ولي كليد را از جايش بيرون نياوريد، در داخل اتومبيل مانده و به راديو گوش دهيد.

45.     اگر توقف در كنار  كوه مي‎باشد مواظب ريزش سنگ‎ها باشيد.

46.     براي دريافت آخرين اطلاعات به راديو گوش كنيد و به دستورالعمل‎هاي اعلام شده توجه كنيد.

47.     جعبه لوازم اوليه خود را به همراه داشته باشيد.

48.     از پل‎هاي عابر پياده و پل‎هاي هواي ماشين‎رو دور شويد.

 پس از وقوع زلزله چه بايد كرد؛

الف – اگر در داخل ساختمان هستيد:

1.    آرامش خود را حفظ و ديگران را نيز به آرامش دعوت كنيد.

2.    به وجود شما در مراحل اوليه كمك‎رساني بسيار نياز است ابتدا خود و خانواده را حفظ نموده و سپس به كمك مصدومان بشتابيد.

3.  متوجه پس لرزه‎ها باشيد، با دقت حركت كنيد، نهايت احتياط را هنگام ورود به ساختمان‎هاي آسيب‎ديده را رعايت كنيد زيرا پس لرزه‎ها مي‎تواند آن را فرو ريزد.

4.    به مراقبت از تداركات اضطراري خود در برابر ريزش آوار‎ها ادامه دهيد.

5.    خود را به همسايگان نشان دهيد تا از سلامت شما آگاه شوند.

6.     در صورت وجود آسانسور در آپارتمان‎ها همچنان از آن استفاده نكنيد.

7.    آتش بوجود آمده را به كمك آب، وسايل اطفاء حريق سريعاً خاموش كنيد.

8.    حداقل يك پنجره را باز  كنيد تا در تله گير نيافتند.

9.    از وجود جريان آب در لوله‎ها اطمينان يابيد اگر ممكن است مقداري آب براي نوشيدن جمع‎آوري كنيد، وان حمام را پر كنيد.

10.     از رفتن بر روي آوار و يا انتقال وسايل (ابزار، ماشين‎آلات و …) بر روي آوار اكيداً جلوگيري نماييد.

11.     ٍِبه كمك مجروحان بشتابيد، كمك‎هاي اوليه را به كار ببنديد.

12.   به كمك‎ كساني كه در وسايل يا آوار، گيركرده و يا گم شده‎اند برويد، نيروهاي امدادي را خبر كنيد و به مقامات مسئول افراد گمشده را تحويل دهيد. (در هنگام امدادرساني از كشيدن افراد در حالي كه به جايي گير كرده يا زير بار قرار دارند يا حمل غيراصولي آنهايي كه از ناحيه ستون‎ مهره‎ها صدمه ديده‎اند بايستي خودداري شود.)

13.     براي دريافت آخرين اطلاعات به راديو گوش دهيد.

14.   امنيت محيط، گاز، آب و … را كنترل كنيد، به دنبال خطوط انتقال نيروي برق كه به زمين افتاده است بگرديد و از دست زدن به آن خودداري نموده و با علامت‎گذاري ديگران را از خطر آن آگاه سازيد.

15.   خسارات ساختمان خود را ارزياي نموده و از ميزان امنيت آن در جريان پس لرزه‎هاي بعدي مطمئن شويد. (شير آب را كنترل كنيد، اگر آب جريان داشت مقداري براي خوردن ذخيره كنيد و ظرف‎هاي وجود و وان حمام را پر كنيد، دقت كنيد آب آلوده نباشد).

16.     هر آنچه بر زمين ريخته و ايجاد خطر مي‎نمايد را جخع و پاك نماييد.

17.     راديو را روشن كنيد و به دستورات صادره از سوي مقامات مسئول گوش فرادهيد.

18.   در حين لرزش، سقوط تكه‎هاي سنگين مصالح ساختماني در اطراف ساختمان يك خطر عادي است بهتر است در محلي كه هستيد نقطه امني را جستجو كنيد و همان محل باشيد تا زلزله پايان يابد و آنگاه محل را ترك كنيد.

19.   ممكن است بلافاصله بعد از اولين تكان‎ها، با فاصله چند ثانيه يا چند دقيقه تكان‎هاي ديگري هم رخ دهد. بلافاصله پس از اولين تكان، همه چيز را تمام شده تلقي نكنيد.

20.     درمناطقي كه شيشه‎ها شكسته شده است و در محل آوار ساختمان كفش بپوشيد.

21.     براي پيدا كردن مكان‎هاي نشت گاز و نقاطي كه در معرض خطر آتش‎سوزي هستند حتي‎الامكان از چراغ قوه استاده كنيد.

22.   در ساعت‎هاي اوليه بعد از سانحه، از غذاهاي كنسروي استفاده، و از روشن كردن وسايل پخت و پز غذاخودداري كنيد. در صورت ضرورت به كارگيري اين وسايل سعي كنيد از اجاق پيك نيك و يا منقل ذغالي در خارج از خانه استفاده كنيد.

23.     درب كمدها و قفسه‎ها را در مواقع ضروري، با احتياط بازكنيد و مواظب سقوط اشياء باشيد.

24.     از شايعه راكني جدا پرهيز كنيد.

25.   دريافتن مجروحين همكاري كنيد. به خصوص مواظب اشخاصي باشيد كه نمي‎توانند صداي شما را بشنوند و يا اين كه بدون كمك ديگران حركت كنند. (كودكان، معلولان، سالخوردگان و مصدومان) به آنها دلداري دهيد.

26.   مصدومين خانواده خود و همسايگان را بازرسي كنيد، افرادي را كه آسيب شديد ديده‎اند حركت ندهيد، مگر آنكه در خطر فوري تحمل جراحات شديدي باشند.

27.   كليه وسايل برقي، گازي، لوله‎هاي آب، خطوط برق و … را بازديد كنيد. چنانچه نشت گاز وجود دارد شير اصلي گاز را ببنديد و جريان برق را قطع كنيد. در صورت احساس بوي، از زدن كليدهاي برق و با روشن كردن وسايل برقي و گازي اكيدا خودداري نماييد. زيرا ممكن است توليد جرقه كند و گاز ناشي از لوله‎هاي شكسته شده را مشتعل سازد. از كشيدن سيگار خودداري نماييد و از شمع، كبريت، فندك يا دستگاه‎هاي با شعله باز استفاده نكنيد.

28.   ساختمان خود را از جهت احتمال وقوع آتش‎سوزي بازبيني نماييد. براي مثال ممكن است در اثر تكان‎هاي زلزله، بخاري نفتي يا برقي بر روي پتو يا ديگر وسايل قابل اشتغال افتاده باشد.

29.     لوله‎هاي آب را نيز بررسي كنيد، اگر شكسته شده‎اند شير اصلي آب را ببنديد.

30.      در صورتي كه آب قطع شده باشد، آب مورد لزوم را مي‎توان از آبگرمكن، منبع سيفون آب توالت، قطع يخ آب شده و قوطي‎هاي كنسرو بدست آورد.

31.      قبل از زدن سيفون توالت مطمئن شويد كه لوله‎هاي فاضلاب آب سالم باشند.

32.     كابل‎هاي برق و يا اشياء در تماس با سيم‎هاي افتاده را لمس نكنيد.

33.     مكاني كه دارو يا مواد شيميايي و ساير مواد خطرنانك (مانند اسيدهاي زمين‎شوي و مواد ضدعفوني كننده) ريخته شده را بي‎درنگ تميز كنيد.

34.   مواد غذايي يا آشاميدني كه در ظروف روباز نزديك شيشه‎هاي خرد شده قرار دارند را مصرف نكنيد. در صورت كه خطر خرد شيشه وجود داشته باشد مي‎توان مايعات را با استفاده از يك دستمال يا لباس تميز صاف نمود.

35.     چنانچه جريان برق قطع نشده باشد برنامه‎ غذايي را طوري ترتيب دهيد تا موادي را كه فاسد مي‎شوند زودتر از يخچال بيرون آوريد و مصرف كنيد.

36.     براي آشپزي‎هاي اضطراري از منقل‎هاي ذغالي استفاده كنيد.

37.     از تلفن خود مگر در موارد بسيار اضطراري استفاده نكنيد.

38.     در قفسه و گنجه‎ها را با دفت باز كنيد و مراقب اشيايي كه ممكن است از طبقات آنها بيافتند باشيد.

39.     براي تماشاي مناظر بيرون نرويد به ويژه در نواحي ساحلي كه احتمال اصابت امواج زلزله‎اي دريا وجود دارد.

40.   خود را براي تكان‎هاي بعدي كه پس لرزه خوانده مي‎شوند آماده كنيد. گرچه معمولاً بيشتر آنها از لرزه اصلي خفيف‎ترند، ليكن برخي از آنها ممكن است به اندازه‎اي شديد باشند كه خسارات اضافي ديگري را سبب شوند.

41.     به درخواست‎هاي كمك مأموريت انتظامي، آتش‎نشاني، هلال‎احمر، سازمان‎هاي خيريه و ساير سازمانها پاسخ مثبت دهيد.

42.   از رفتن به مناطق آسيب‎ ديده و تخريب شده اجتناب كنيد مگر آنكه از شما درخواست كمك شده باشد با مسئولين امدادرساني همكاري صميمانه‎اي داشته باشيد.

43.     جريان نفت يا گازوئيل حرارتي خانه را قطع كنيد.

44.     اگر پس از قطع گاز، متوجه نشت گاز شديد، خانه را ترك كنيد.

45.     حيوانات خانگي (سگ و گربه و گاو …) را آزاد كنيد.

ب- اگر در خارج از ساختمان هستيد:

1.       از تجمع در خيابان‎ها بپرهيزيد و مسيرها را براي عبور و مرور وسايل نقليه امدادي، باز بگذاريد.

2.       به ديدن مناطق اطراف نرويد و از نزديك شدن به ساختمان‎هاي تخريب شده خودداري كنيد.

3.       به سيم‎ها و كابل‎هاي برق دست نزنيد.

4.       با امدادگران و نيروهاي انتظامي در امر كمك‎رساني همكاري كنيد، ولي مانع و مزاحم فعاليت آنها نشويد.

5.    بعد از وقوع زمين لرزه، افراد زيادي مي‎توانند به شما كمك كنند، با والدين و مربيان خود صحبت كنيد يا از آنها بخواهيد درباره چيزهايي كه شما را ناراحت مي‎كند، با مددكاران هلال‎احمر، صحبت كنند.

6.       بعد از زمين‎ لرزه، از ناحيه تخريب شده دور شويد تا آن ناحيه پاكسازي شود.

7.       تجهيزات كمكي را براي احتمال وقوع زمين‎ لرزه‎هاي بعدي، نگهداري كنيد.

8.       سعي كنيد تا سه روز پس از حادثه از خودروي شخصي استفاده نكنيد.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا