از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد به وقت ایران در پنجشنبه ۳۱ خردادماه ۱۳۶۹ (برابر با ۲۰ ژوئن ۱۹۹۰ در ساعت ۲۱ به وقت گرینویچ) در نزدیکی شهر رودبار و روستاهای تابعه در استان گیلان بروز نمود و تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری از مرکز زمینلرزه موجب خسارات جانی و مالی فراوان گردید. ارتعاشات حاصل از امواج لرزهای در استانهای گیلان و در بخشهایی از استانهای زنجان، آذربایجان شرقی، تهران، مرکزی، مازندران، سمنان، همدان،قزوین (الموت غربی) و کردستان به مدت حدود ۶۰ ثانیه احساس گردید و موجب وحشت عمومی شد، لیکن خسارات جانی و مالی به همراه نداشت. این زمینلرزه در یک منطقه پرتراکم از نظر جمعیت اتفاق افتاد، بهطوریکه علاوه بر روستاهای موجود در منطقه چندین شهر مهم کشور نیز تحت تأثیر آن قرار گرفتند. کانون زلزله در عمق ۱۹ کیلومتری زمین اعلام شد هرچند که به دلیل نبود تجهیزات کافی در آن زمان امکان خطا در تخمین عمق زمین لرزه وجود داشته همانطور که در اعلام کانون زمین لرزه مرتکب خطا شده و کانون آن را رشت و دیلمان اعلام کردند. در این زمین لرزه علاوه بر حدود ۳۷٬۰۰۰ نفر که جان خود را از دست دادند، بیش از ۲۰۰ هزار واحد مسکونی تخریب شده و خسارات عمدهای به تأسیسات و اماکن عمومی در استان گیلان که متأثر از این زمینلرزه بودند، وارد آمد و حدود ۵۰۰٬۰۰۰ تن نیز بیخانمان شدند.
در نخستین ساعات پس از زمینلرزه تعداد تلفات در روستای هیر از بخش الموت حدود ۵۰ نفر کشته شدند همچنین در روستای ازگنین سفلی از توابع بخش الموت غربی ۱۲ نفر کشته شدند.ومجموع کشته ها در بخش الموت غربی حدود ۲۰۰نفر شد. و در کوهین و روستاهای حومه آن در بخش قاقازان ۱۶۰ کشته گزارش گردید. در استان زنجان دو روستای آب بر و ده شیر که زمینلرزه در آنها شدت بیشتری داشته به کلی تخریب شدند و تعداد زیادی کشته و مجروح شدند. اکثر روستاهای طالقان دچار خسارات مالی زیادی شده و دامهای زیادی از بین رفتند و شمار زیادی منازل مسکونی ویران گردیدند. در استان گیلان شهرهای رشت، رودبار، آستانه اشرفیه، لاهیجان، منجیل، لوشان و صومعهسرا در جریان زمین لرزه بیشترین خسارات را دیدند. در این حادثه به بسیاری از منازل مسکونی تجاری، دولتی و راهها و پلها آسیب شدید وارد گردید. منبع بزرگ تأمین آب مشروب رشت-انزلی و تعدادی ساختمان و آپارتمان مسکونی ۷ و ۸ طبقه با خاک یکسان شد و تعدادی کشته و مجروح گردیدند. در آستانه اشرفیه منبع آب آشامیدنی شهر به کلی ویران و دهها خانه در اثر پدیده روانگرایی خاک تخریب گردیدند. وقوع زمین لرزه در مناطقی از شهرستان فومن موجب خسارات و تلفات فراوان جانی و مالی شد و در روستاهای ماسوله و نصیر محله زمینلرزه دهها خانه را ویران و دهها تن را کشت. شهرهای منجیل و لوشان نیز از شهرهای دیگری بودند که بهشدت تخریب شدند.
در شهر منجیل اکثر ساختمانها ویران شدند و صدها کشته برجای ماند. سد منجیل در جریان زمینلرزه بشدت آسیب دید، بهطوریکه دریاچه پشت سد تا پایان مرحله بازسازی بهطور کامل تخلیه شد. در تونلهای محور منجیل ـ رودبار شکستگیهای بزرگ و چپ گرد به وجود آمد و مبادی ورودی تونلهای به علت ریزش کوه تخریب گردیدند. شهرک هرزویل در شمال غرب شهر منجیل به علت پایداری ساختمانهای مسکونی از تلفات کمتری برخوردار بود، لیکن روستاهای هرزویل به علت لغزش کوه به کلی ویران گردیدند.
شهر رودبار در مقایسه با شهر منجیل از شدت تخریب کمتری برخوردار بود، لیکن به اکثر ساختمانها آسیب شدید وارد آمد. در کیلومتر ۲۵ جاده رشت-رودبار جاده در اثر ریزش سنگهای عظیم مسدود گردید. شدت زمینلرزه در ناحیه رودبار-منجیل حدود ۹ درجه در مقیاس مرکالی تخمین زده شدهاست. در شهر گنجه کارخانه کفش و چرم گنجه بهکلی ویران گردید و خسارات زیادی به شهر وارد شد. خسارات ناشی از زمینلرزه در ناحیه امامزاده هاشم جزئی بود و آثار حاصل از زمینلرزه در این منطقه کمتر به چشم میخورد ولی با نزدیک شدن به شهر رشت آثار تخریب تا اندازهای بارزتر بود.
دلایل بالارفتن تلفات انسانی
زمان رخداد زلزله بسیاری از مردم استان گیلان بهخصوص جوانان در دقایقی پس از ساعت ۲۴ پنجشنبه سرگرم تماشای مسابقات فوتبال جام جهانی ۱۹۹۰ ایتالیا بودند که زمین به یکباره لرزید و اینچنین بود که به دلیل بیدار بودن، بسیاری از جوانان توانستند بههنگام وقوع فاجعه از منازل بگریزند و زیر آوار نمانند. اما علت بالا بودن خسارات جانی در زلزله منجیل درحقیقت، خطا در اعلام کانون زلزله بود چراکه در آن زمان به دلیل محدود بودن ایستگاههای لرزهنگاری، کانون زلزله منطقه دیلمان در استان گیلان اعلام شد و از این رو زمان طلایی برای امدادرسانی به مناطقی که خسارات جدی بدانها وارد شده بود از دست رفت چراکه این زمان طلایی برای نجات آسیب دیدگان در زلزله ۲۴ تا ۷۲ ساعت است.
